شیلات ایران

منظور از تغذیه غذایی است که خارج از آب برای مصرف ماهی تهیه و در آب در اختیارش قرار گیرد .

ضریب غذایی :
مقدارغذای دستی داده شده تقسیم بر مقدار افزایش بیومتری گرفته شده از ماهی مورد نظررا ضریب غذایی مطلق گویند یعنی اگر در استخر غذا دیگری نباشد و ما ۵۰۰ کیلو غذای دستی داده ایم و ۱۰۰ کیلو ماهی برداشت کرده باشیم ضریب غذایی این غذا ۵ می باشد .

ضریب غذایی استخر :
در استخرهای خاکی پرورش نیمه متراکم که مقداری غذای طبیعی وجود دارد . مقدار غذای دستی داده شده تقسیم بر میزان تولید نهایی ضریب غذایی استخر می باشد که اگر در این محاسبه ضریب غذایی استخر پایین تر از ۵/۲ باشد آماده سازی و تغذیه خوب بوده است . و اگر از ۵/۲ بالاتر بود غذای دستی زیادی استفاده شده و یا آماده سازی به خوبی انجام نشده است.

ضریب تبدیل غذا :
هر غذایی برای ماهی یک ضریب تبدیل به گوشت دارد که در محاسبه مقدار تهیه آن غذا برای مقدار افزایش وزن ماهی باید مد نظر قرار گیرد مانند : گندم ضریب تبدیل غذایی۵ دارد یعنی هر ۵ کیلو گرم گندم تبدیل به یک کیلو افزایش وزن گوشت ماهی می شود .( ضریب تبدیل غذایی گندم ۵ ، سبوس برنج ۱۵ ، شبدر و یونجه ۲۵ ، سور گوم ۲۵ ، لوئی ۳۵ و آزولا و گیاهان دیگر آبزی حدود ۶۰ است) غذاهایی که آب زیاد یا فیبر زیاد دارد ضریب آن بالاست.

عوامل موثر در ضریب غذایی استخر :
گونه ماهی : غذا باید متناسب با نوع ماهی باشد یعنی علف برای آمور و گندم و سبوس برای کپور معمولی
اندازه غذا : میزان و ابعاد و اندازه غذا بر اساس سن و مرحله رشد ماهی در نظر گرفته می شود تا ماهی به تناسب اندازه دهان خود بتواند با یک بار بازو بسته کردن دهان غذای کافی را بگیرد اگر غذا ریز باشد یا بزرگ مقدار انرژی مصرف شده ماهی برای غذا خوری بیشتر می شود و در رشد نهایی و وزن آن تاثیر می گذارد .
اکسیژن محلول :اگر مقدار اکسیژن نرمال در استخر تامین باشد ( ۵ میلی گرم برای آمور و ۴ میلی گرم برای کپور ) ماهی با اشتها غذا خورده و هضم می کند ولی اگر اکسیژن کم باشد یعنی از ۳ میلی گرم در لیتر کمتر باشد باعث استرس در ماهی می شود که یا غذا نمی خورد یا خوب هضم نمی کند.
تولید مثل : اگر ماهی در شرایط مهیای تولید مثل قرار بگیرد غذای خورده شده را صرف رسیدگی به گنادهای جنسی کرده و این غذا منجر به افزایش وزن نمی شود .
ماهی های هرز : هر چقدر ماهی هرز استخر زیادتر باشد علاوه بر ایجاد استرس و مشکل برای ماهی ها با مصرف غذای استخر باعث بالاتر رفتن ضریب غذایی استخر(کاهش بازدهی غذا) می شوند .
PH : اگر PH از محدوده ۵/۶ تا ۹ فراتر رود در فرایند غذا خوردن و هضم آن و تبدیل به گوشت ایجاد اخلال می گردد و ضریب غذایی استخر بالا می رود .
آرامش در استخر : زمان غذا خوری ماهی ها باید از هر گونه تردد بی مورد روی دیواره ها و یا ایجاد سر و صدای زیاد که باعث استرس ماهی ها گردد خودداری شود . بخصوص ماهی های فیلتر کننده مانند فیتوفاگ که بسیارحساس و ترسو هستند و اگر در زمان غذا خوری فیتوفاگ که حوالی ظهر به اوج می رسد ایجاد استرس گردد تا مدتی از خوردن غذا خودداری می نماید .

چهار عامل ثابت در غذا دهی :
۱)زمان غذا دهی ثابت :اگر ساعت غذا دهی منظم باشد ماهی بموقع و به آرامی و با حداقل صرف انرژی خود را به محل غذا رسانده و تغذیه نموده و سپس به دنبال غذای طبیعی استخر ( دسر غذا ) می رود ولی اگر زمان متفاوت باشد ماهی همیشه در حال انتظار غذا بوده و دنبال غذای طبیعی نمی رود و هر وقت هم غذا گذاشته شد با سرعت و عجله و صرف انرژی زیاد خود را به حوالی محل غذا می رساند معمولا حدود ۷ روز طول می کشد تا ماهی به زمان غذای خود عادت کند و هر روز به موقع حوالی محل غذا خوری حاضر می شود . اگر یک روز در زمان مقرر نتوانستید غذا دهی انجام دهید بهتر است در آن روز به طور کلی این کار انجام نشود زیرا با غذا دهی درغیر از زمان ثابت همیشگی نظم غذا دهی به ماهی به هم می خورد .
تقدم و تاخر غذا : چون ماهی آمور علاقه زیادی به خوردن غذای خشک کپورمعمولی دارد باید ابتدا غذای آمور گذاشته شود وپس از آنکه ماهی آمور تغذیه نمود ۲(ساعت بعد) غذای کپور گذاشته شود اگر فاصله کمتر باشد ممکن است بعضی از آمورها که هنوز شروع خوردن علف نکرده اند به غذای کپور رو آوردند و اگر فاصله زیاد باشد ممکن است آموری که از علوفه تغذیه کرده است مجددا احساس گرسنگی کرده و به سمت غذای کپور برود . ( تغییر زمان غذا دهی باید به تدریج و طی چند روز انجام شود . )
۲)مکان غذا دهی ثابت : محل گذاشتن تشتک غذای کپور یا سبد علوفه آمور باید ثابت باشد ولی می توان به تدریج محل را تغییر داد تا بعد از چند روز ۲ فاصله ایجاد کرد که ضایعات پخش شده غذا در اطراف ظرف با تولید گازهای سمی برای غذا خوردن ماهی مشکل ایجاد نکند محل غذا خوری آمور و کپور باید در دورترین فاصله از هم قرار گیرد ولی نزدیک خروجی آب نباشد .
۳)کیفیت غذای ثابت : نوع غذا باید ثابت باشد ولی اگر قصد تغییر غذا را دارید باید تغییرات به تدریج انجام شود تا ماهی متوجه تغییر نوع غذا نشد و همچنان به تغذیه آن ادامه دهد این تغییر می بایست در طی یک هفته و از ۵ درصد -۱۰ درصد ۲۰ -درصد ۴۰- درصد ۶۰ – درصد ۸۰ – درصد و در نهایت ۱۰۰درصد صورت گیرد .
ایجاد شباهت ظاهری غذا نیز باید رعایت شود در روزهای اول درآوردن غذای جدید به شکل غذای قبلی مناسب تر است یعنی از ابتدای تغییر در روز اول آن ۵ درصد را ، به شکل غذای قبلی در آوریم و به تدریج می توان از میزان شباهت آن کاست تا در نهایت پس از تغییر غذا بصورت ۱۰۰ درصد با شکل جدید برای ماهی قرار داد .
۴) کمیت ( مقدار ) غذای ثابت : بین دو بیومتری که اساس تعیین مقدار غذا را مشخص می کند باید مقدار غذا ثابت باشد مگر اینکه با تجربه بتوان مقدار غذا را بر اساس بیومس و رشد تقریبی ماهی تغییر داد .

تغذیه کپور معمولی :
غذای دستی کپور معمولا باید از تیرماه شروع شود زیرا قبل از این غذای طبیعی استخر برای ماهی ها کفایت می کند البته می توان به تدریج مقدار کمی غذای دستی در استخر قرار داد و هر چه بیومس بالاتر رود(چون به تدریج غذای طبیعی استخر که نقش غذای کامل را دارد کاهش می یابد) باید با افزایش تدریجی غذای دستی آنرا جبران نمود .
اگر بیومس کپور معمولی در هکتار زیر ۷۰۰ کیلو باشد فقط غذای تکمیلی گذاشته شود .
اگر بیومس کپور معمولی در هکتار از ۷۰۰ تا ۱۲۰۰ کیلو باشد ۷۵% تکمیلی و ۲۵% کامل
اگر بیومس کپور معمولی در هکتار از ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ کیلو باشد ۵۰% تکمیلی و ۵۰% کامل
اگر بیومس کپور معمولی در هکتار از ۱۵۰۰ تا ۱۸۰۰ کیلو باشد ۲۵% تکمیلی و ۷۵% کامل
اگر بیومس کپور معمولی در هکتار از ۱۸۰۰ تا ۲۱۰۰ یا بیشتر باشد ۱۰۰% غذای کامل داده شود .
غذای تکمیلی غذایی است که تمام احتیاجات ماهی را برآورده نمی کند اما غذای کامل تمام احتیاجات ماهی را برآورده می سازد و با مصرف آن ماهی نیازی به غذای طبیعی ندارد .
در پرورش غیر متراکم بیومس پایین و در نتیجه غذا بیشتر (یا همه به صورت طبیعی) است .
در پرورش نیمه تراکم بیومس متوسط و غذادهی به تناسب هم طبیعی و هم دستی است .
یک فرمول غذای کامل برای کپور گندم نا مرغوب ۵۷% +سورگوم ۷% +کنجاله سویا ۲۰%+ آرد ماهی ۱۵%+کربنات کلسیم ۱% ( بصورت پلت ) .

نکات مهم در تغذیه کپور معمولی :
غذا در تشتکهای پلاستیکی که قطرش حدود ۶۵ سانتی متر و عمقش حدود ۱۵ سانتی متر باشد گذاشته شود به ازای هر ۸۰ تا ۱۲۰ کپور نیاز به یک تشتک می باشد . اگر در بیومتری متوجه شویم که رشد کپور دچار نوسان است یعنی یکی بزرگ و یکی کوچک است نشان دهنده عدم کفایت سفره غذا یا همان تشتکها است که باید تشتک جدید اضافه گردد ولی ابتدا نباید غذای زیادی در آن ریخت و از مقدار کم شروع تا به تدریج به اندازه مساوی سایر تشتکها برسد البته در کل غذا بر اساس بیومتری تغییری ایجاد نمی شود و اضافه یا کسر نگردد . عمق مکان قرار دادن تشتکها بین ۶۰ سانتی متر تا ۱ متر باشد و روی شیب دیواره باشد . فاصله تشتکها از همدیگر بین ۵ تا ۶ متر در نظر می گیرند . تشتکها راباید با طناب مهار کرد تا براحتی بیرون کشیده شود و داخل تشتکها سنگهایی گذاشته می شود که در هنگام خالی شدن مانع برگشتن یا کج شدن تشتک شود .
کپور باید در مدت ۲ ساعت غذایش را تمام کند اگر بعد از ۲ ساعت مقداری غذا باقی مانده است بیانگر زیاد بودن غذاست و اگر در ۵/۱ ساعت تمام شود نشان دهنده کم بودن غذاست ( پرورش نیمه تراکم ) در روزهای ابری اگر هوا دهی نمی شود و اکسیژن کمتر ازحد مطلوب است باید مقدار غذا نصف شود چون در شرایط کمبود اکسیژن ماهی خوب غذا نمی خورد اما اگر دستگاه هواده اکسیژن مطلوب را تامین می کند می توان همه غذا را داد .
تشتکها و حتی ظروف عمل آوری غذا حتما باید پلاستیکی باشد و از ظروف فلزی و گالوانیزه و روی مطلقا استفاده نشود. .
تشتکهای غذا پس از صرف آن باید از آب بیرون کشیده شود و شبها نباید در استخر باقی بماند .

آماده سازی غذای کپور معمولی :
خیساندن غذا : غلات مانند گندم ، جو ،‌ذرت و سبوس گندم و سبوس برنج و … را باید با آب خیساند . آب باید به اندازه ای باشد که غلات آنرا جذب کنند. نباید بیش از حد آب بر روی غلات ریخت چون برخی از مواد ویتامینه در آب حل می شود وقابلیت مصرف آن از بین می رود و اگر میزان آب کم باشد یا زمان خیساندن کوتاه باشد خوب نرم نمی شود . مدت زمان خیساندن نباید از ۶ ساعت کمتر و از ۱۲ ساعت بیشتر باشد اگر زیاد در آب بماند بو می گیرد و ماهی کمتر رغبت نشان می دهد . غذای کنسانتره بیش از نیم ساعت در آب خیسانده نشود چون ویتامین های B در ۱۰ دقیقه و ویتامین C در یک ساعت جذب آب می شود .
پختن در آب : حبوبات مانند عدس ، لپه ، نخود ، لوبیا و ریشه های غده ای مثل سیب زمینی را باید ابتدا در آب پخت و سپس حتی الامکان خرد کرده و استفاده نمود . دانه سویا را حتما باید پخت در غیر این صورت برای ماهی مضر است .
مخلوط کردن غذا : بعضی از غذاها که ترکیبی است باید مانند غذای کنسانتره خرد کرده سپس با هم مخلوط نمود . بعضی از غذاهای آردی مانند سبوس برنج را بهتر از با ۵% خاک رس یا گچ ساختمانی یا کشاورزی مخلوط کرده سپس برای مصرف ماهی استفاده نمود .
خرد کردن غذا : تا وقتی ماهی ها رشد نکرده اند باید غذای دستی را به اندازه ای که بچه ماهی بتواند آن را بخورد خرد و ریز کرد تا وقتی که ماهی بزرگ شده و بتواند غذاهای بزرگتر را بخورد . ماهی ۲۰۰ گرم به بالا نیازی به خرد کردن ندارد .

محاسبه مقدار غذای یک دوره پرورش :
برای محاسبه مقدار غذایی که برای یک دوره پرورش باید تهیه شود نیازمند برآورد برداشت نهایی از ماهی مورد نظر می باشد و بر اساس مقدار غذای طبیعی استخر مابقی غذا را محاسبه می کنیم .
زیر ۷۰۰ کیلو در هکتار ۴۰% غذای طبیعی و ۶۰% غذای دستی
زیر ۵۰۰ کیلو در هکتار ۵۰% غذای طبیعی و ۵۰% غذای دستی
زیر ۴۰۰ کیلو در هکتار ۶۰% غذای طبیعی و ۴۰% غذای دستی

تغذیه ( تعلیف ) آمور :
ماهی آمور از گیاهان آبزی و یا خشکی زی تغذیه می کند معمولا میزان تراکم ماهی آمور در استخر را بر اساس میزان علوفه موجود تعیین می کنند چیزی نزدیک به ۱۰ درصد بیومس آمور را می توان با آماده سازی خوب و از گیاهان آبزی و یا حاشیه ای تامین کرد ولی عمده غذای آمور باید از گیاهان دستی تامین شود .
اگر ماهی آمور گرسنه باشد از غذای خشک کپور تغذیه می نماید که اگر به غذای کپور عادت کند تمایل زیادی به تغذیه از آن بجای علوفه از خود نشان می دهد اما معمولا پس از مدتی و حداکثر ۳ ماه این ماهیان تلف می شوند .
به این دلیل سعی می شود که در مرحله پرورش انگشت قد مدیریت استخر به گونه ای باشد که بچه ماهی آمور عادت به تغذیه از غذای کپور پیدا نکند ( قیمت بچه ماهی آموری که با کپور در یک استخر پرورش داده نشود بیشتر است )

کیفیت غذای آمور :
هر چقدر میزان آب علوفه بیشتر باشد ضریب تبدیل غذایی آن بیشتر است . به این دلیل گیاهان آبزی مانند آزولا و عدسک آبی و گوشابها و چنگال تربی و بومادران آبی و… دارای ضریب غذایی حدود ۵۰ الی ۷۰ به ۱ می باشند یعنی آمور اگر حدود ۵۰ کیلو آزولا بخورد نزدیک به ۱ کیلو افزایش وزن پیدا می کند .
اما گیاهان خشکی زی که میزان آب کمتری دارند مانند سورگرم ( ۱۹-۲۵ ) و شبدر و یونجه ( ۲۵ ) سوروف ( ۳۰ ) و لوئی ( ۳۵ ) دارای کیفیت بهتری برای آمور می باشند .
گیاهان بلند را باید به مقدار حدود ۵ تا ۱۰ سانتی متری ریز و خرد کرده تا ماهی به راحتی از آن استفاده نماید. برای بچه آمور زیر ۲۰ گرم علوفه را باید به صورت خمیر در آورد و برای ماهی های به وزن ۵۰ گرم علوفه خرد شده ۱ تا ۲ سانتی و بتدریج تا حدود ۵ یا حداکثر ۱۰ سانتی برای ماهی بزرگ درآماده مصرف می کنند .

عوامل موثر در تغذیه آمور :
چهار عامل ثابت تغذیه ( زمان ثابت غذا دهی – مکان ثابت غذا دهی – کیفیت قابت غذا – کمیت ثابت غذا)‌رعایت شود
جلوگیری از شناور بودن علوفه : برای ثابت نگهداشتن علوفه از دو روش استفاده از چهارچوب و حصار کردن بخشی از استخر استفاده می کنند.
الف – استفاده از چهارچوب : تخته هایی به عرض ۲۰- ۱۵ سانتی متر را به ابعاد ۲ متر در ۲ متر کلاف کرده و بوسیله طناب تعدادی کرف را به آن می بندیم تا روی سطح آب شناور مانده و در آب فرو نرود . سپس با یک طناب آن را به پایه ای که روی دیواره نصب است مهار می کنیم طوری که تا حدود ۵ متر از دیواره فاصله داشته باشد . فاصله چهارچوب ها ازیکدیگر بایست در حدود ۳ متر باشد .
هنگام غذا دهی با طناب آنها را به ساحل کشیده و علوفه لازم را داخل آن می ریزیم و سپس بوسیله چوب یا سیستم برگشتی طناب طراحی شده آنها را تا ۵ متری داخل استخر برده تا ماهی ها براحتی از زیر آن بتوانند از علوفه تغذیه کنند. .به ازای هر ۱۵۰ تا ۲۰۰ ماهی یک چهارچوب ۲*۲ متر نیاز است .
ب- روش حصار کردن : در این روش با استفاده از پایه های چوبی در قسمتهایی از استخر محوطه ای را با حصار کردن با چوب یا نی و یا استفاده از توری که در قسمتهای بالای پایه ها نصب می گردد و از زیر آن به حد کافی فاصله باشد که ماهی ها بتوانند وارد شده و تغذیه کنند البته با این روش در مواقع کاهش یا افزایش سطح آب ممکن است دچار مشکل شویم که باید حصار قابلیت بالا یا پایین بردن را داشته باشد .

مزایای ثابت نگهداشتن علوفه :
الف – ماهی با کمترین تحرک می تواند غذای ساکن را بخورد و انرژی اضافی مصرف نمی کند .
ب- علوفه مصرف شده و ضایعات به راحتی قابل جمع آوری است .
ج – علوفه های شناور و سرگردان باعث گرفتگی سوپاپهای موتور پمپ یا هواده ها می گردد
د- ته نشینی ضایعات علوفه در دوره پرورش و حتی زمان پره کشیدن صید مشکلی ایجاد نکند .
ساعت غذا دهی آمور : آمور می تواند دو وعده غذا در روز بخورد که رشد خوبی داشته باشد . صبح قبل از ساعت ۷ صبح و حدود ساعت ۱۷ البته غذای ساعت ۱۷ را کمتر بریزیم که تا قبل از شب خورده شود .
مقدار غذا : آمور باید غذای خود را زودتر از ۵ ساعت تمام کند( حداکثر ظرف مدت ۵ ساعت تمام شود) آمور می تواند به مقدار وزن خود در روز غذا بخورد ولی آنرا خوب هضم نمی کند و نیمه هضم دفع می کند . می بایست حدود ۵۰% بیومس آمور در هر وعده غذادهی انجام شود( دو وعده در روز ) .
جمع کردن ضایعات علوفه : قبل از ریختن علوفه جدید باید ضایعات وعده قبلی را جمع آوری و از استخر خارج نمائیم . ضایعات وعده غذای عصر نباید شب در استخر بماند.
تقدم غذادهی آمور : غذای آمور باید حدود ۲ ساعت قبل از غذا کپور داده شود تا آمور مشغول خوردن علوفه شده و به سمت غذای کپور نرود البته اگر آمور به مقدار کم از غذای کپور خورده باشد مشکلی ایجاد نخواهد کرد اما اگر عادت کرده و مدام از آن تغذیه کند دچار بیماری شده و تلف می گردد .
در بیومتری با فشار دادن شکم آمور که مقداری از مدفوع خارج می گردد با مشاهده رنگ مدفوع که اگر تیره بود نشان از تغدیه علوفه دارد واگر رنگ روشن بود نشان دهنده تغذیه از غذای کپور می باشد .
اگر آمور رو به غذای کپور برده و از آن تغذیه می کند حتی دو هفته هم اگر طول کشید باید غذای کپور را قطع کرد تا مجددا هر وقت آمور کاملا به تغذیه از علوفه پرداخت برای کپور غذا گذاشته شود .
دمای مناسب : آمور معمولا از دمای ۱۴ درجه شروع به تغذیه نموده و دمای ایده آل آن ۱۸ الی ۲۸ می باشد .

منبع : shilatiha.ir